2018 yılı dünya ve ülkemizdeki ekonomik daralmada bazı işverenler maliyetleri azaltmak için personellere sağlanan yemek ve servis gibi menfaatleri kaldırmak yâ da azaltmak istemektedir.
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre işçiye yol veya yemek verme gibi ücret dışında bir menfaat sağlama zorunluluğu kanunen bulunmamaktadır. Ancak taraflar arasında yapılan iş sözleşmesi ile yol ücreti, servis sağlama, yemek ücreti veya yemek sağlanması kararlaştırılabilir. İş sözleşmesinde kararlaştırılmamışsa bile işyeri uygulaması olarak yerleşti ise, işçinin bu yönde kazanılmış hakkı mevcuttur.
İşveren tarafından bu haklar kaldırılmak istendiğinde; işverenler bu noktada İş Kanunu’nun 22. Maddesiyle bağlıdır: “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir.”
Madde metninden de görüldüğü üzere işveren hakkı kaldırdığının bildirimini işçiye yazılı yapmak zorunda olup, değişikliğin işçi tarafından da kabul edildiği yazılı olarak beyan edilmelidir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/5644E. ve 2016/4845K. sayılı kararında yan ödeme olan yemek ve yol ücretinin kaldırılmasına izin vermemiştir:”İşçinin aldığı ücret miktarının düşürülmesi, ikramiyenin veya sosyal yardımın kaldırılması, işçinin işyeri organizasyonunda mevcut görevinden daha alt seviyedeki bir göreve atanması, çalışma koşullarının ağırlaştırılması gibi durumlar, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22 nci maddesi anlamında iş sözleşmesinin içeriğinin işçi aleyhine değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Bu tür değişiklikler, yukarıda sözü edilen kurallar doğrultusunda ancak işçinin yazılı onayı ile yapılabilir. İşçinin açıkça onay vermediği esaslı değişiklikler işçiyi bağlamaz. Ücret indirimine dair esaslı değişikliğin işçi tarafından açıkça kabul edilmemesine rağmen ödeme döneminde daha az ücret ödenmesi, hatta bu ödemeye dair ücret bordrosunun işçi tarafından imzalanması durumunda dahi işçinin fark ücret isteme hakkı devam eder. İşçiye yapılan yemek ve servis gibi aynî yardımın kaldırılıp yerine ikamesi nakdî ödeme yapılması ya da tam tersi nakdî servis ve yemek ücretinin kaldırılıp ikame olarak işyerinde yemek verilmesi yahut otobüs bileti verilmesi, işverenin yönetim hakkı kapsamında olup, bu tür uygulamalar Medenî Kanun’un 2 nci maddesine aykırı olmamak koşuluyla esaslı değişiklik sayılmaz. Ancak yapılan sosyal yardımın, işverenin tek taraflı kararı ile niteliği değiştirilmeden miktarının düşürülmesi veya ödenmemesi, esaslı değişiklik sayılacağından buna yazılı onay vermeyen işçiye talep hakkı verecektir.”
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/32556 E. , 2018/11448 K. Sayılı kararında da konuyu ‘ikramiye’ yönünden tartışmıştır: “…davacıya 2010 yılına kadar ikramiye ödenirken daha sonra davalı işverence ekonomik gerekçelerle bu ödemeye son verildiği sabittir. Nitekim bu olgu Mahkemenin de kabulündedir. Ancak yerel Mahkemece ikramiye ödemesine ekonomik nedenlerle son verildiği ve davacının bu uygulamaya itiraz etmeyip fesih tarihi olan 31.05.2014 tarihine kadar çalışması nedeniyle bu durumun işyeri kuralı haline geldiğinden bahisle ikramiye talebinin reddine karar verilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesindeki prosedüre uyulmadan ve işçinin yazılı muvafakati olmadan ücret ve diğer haklarda indirime gidilmesi mümkün değildir. Bu nedenle davacının ikramiye alacağı talebinin hüküm altına alınması gerekirken yazılı gerekçe ile reddi hatalıdır.”
Sonuç
İş yerinde yol ve yemek ücretinin kaldırılması hem iş yerinde çalışanların motivasyonu etkileyeceği gibi hem de hukuksal olarak işçiye fesih hakkı sağlamaktadır. İşverenlerin bu ücretleri ödemeye son vermeden önce düşünmesi, ekonomik sorunlardan ya da azalan cirolardan dolayı azaltması veya kesmesi gerekiyorsa işçiden yazılı olarak altı gün içinde onay alması gerekmektedir.
Bir yanıt bırakın